PREZENTACJA POLSCY NOBLIŚCI (plik w programie PDF)
Michalina Kolańczyk 4A – Lapbook o Reymoncie (plik w programie PDF)
Hanna Mituła-Lapbook o Wł. Reymont (plik w programie PDF)
Nasza szkoła nosi imię „Noblistów Polskich”. Poniżej przedstawiamy sylwetki polskich laureatów Nagrody Nobla:
Czesław Miłosz
Pseudonimy i kryptonimy m.in. Adrian Zieliński, B.B. Kuska, Jan M. Nowak, Jan Syruć, Ks. Jan Robak, Primas Aron (1911-2004). To polski poeta, prozaik, eseista, historyk literatury, tłumacz. Laureat Nagrody Nobla z 1980 roku. Debiutował jako poeta w piśmie Alma Mater Vilnensis w 1930.
W 1931 odbył pierwszą podróż po Europie Zachodniej. W latach 1934-1935 był stypendystą Funduszu Kultury Narodowej w Paryżu. W 1936 rozpoczął pracę w wileńskiej rozgłośni Polskiego Radia, skąd po usunięciu za lewicowe poglądy przeniósł się do rozgłośni warszawskiej w 1937.
Od 1940 pracował jako woźny w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Brał udział w podziemnym ruchu kulturalnym, m.in. publikując zbiór Wiersze (1940, pod pseudonimem J. Syruć) i antologię Pieśń niepodległa (1942). Po upadku powstania warszawskiego przebywał w Goszycach i w Krakowie.
Od 1945 został dyplomatą w USA: w 1946- w konsulacie generalnym w Nowym Jorku, w latach 1947-1949- w ambasadzie w Waszyngtonie attaché kulturalnym. W 1950 stał się sekretarzem ambasady w Paryżu. W 1951 poprosił o azyl polityczny i został emigrantem. Początkowo mieszkał w Maisons Laffitte pod Paryżem, od 1960 w USA. Od tegoż roku był też wykładowcą, a następnie profesorem na Wydziale Literatur i Języków Słowiańskich Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. W latach 1981-
-1982pracował jako profesor Uniwersytetu Harvarda.
Otrzymał wiele prestiżowych nagród amerykańskich i międzynarodowych, np. Międzynarodową Nagrodę Literacką im. Neustadta oraz doktoraty honorowe wielu Uniwersytetów, m.in. Jagiellońskiego i Harvarda. Od 1981 roku odwiedzał Polskę.
Wisława Szymborska
Polska poetka i krytyk literacki. Urodziła się 2 VII 1923 r. w Bninie (obecnie część Kórnika,
w Poznańskiem).Uczęszczała do Gimnazjum s. Urszulanek w Krakowie, potem przyszło jej zdawać maturę podczas wojny. W latach 1945-48 studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim filologię polską
i socjologię. Jako czytelnik-amator zagłębiała się w tajniki filozofii, nauk przyrodniczych oraz historii sztuki.
Pracowała w 1953-1981 w redakcji Życia Literackiego, gdzie przez wiele lat kierowała działem poezji,
a w latach 1981-1983 w zespole redakcyjnym miesięcznika Pismo (Kraków). Debiutowała w Dzienniku Polskim.
Szymborska znana była w świecie dzięki przekładom m.in. na angielski, francuski, niemiecki, holenderski, hiszpański, czeski, słowacki, szwedzki, bułgarski, albański i chiński. To autorkazbiorów wierszy: Dlatego żyjemy, Pytania zadawane sobie, Wołanie do Yeti, Sól, Sto pociech, Wszelki wypadek, Wielka liczba, Ludzie na moście. Ponadto wyszło kilka wyborów jej wierszy oraz dwa tomy felietonów pt. Lektury nadobowiązkowe.
Dorobek poetycki Szymborskiej nie jest ilościowo duży, ale stanowi zjawisko niezwykle wysokiej rangi artystycznej. Tytułem jednego z tomików artystki Pytania zadawane sobie można by scharakteryzować prawie całą jej twórczość poetycką. Stanowi bowiem ona taki właśnie ciąg zadawanych sobie pytań, najczęściej natury filozoficznej, formułowanych w sposób poetycki.
U Szymborskiej również ironia wyostrza, cieniuje, zmienia tonację wielu utworów, ale nie tylko nie odbiera im walorów emocjonalnych, lecz wręcz przeciwnie. Poetka jest wielkim wirtuozem formy poetyckiej, a jej wiersze wywołują w nas liryczne wzruszenie. Dowcip i jej poczucie humoru święcą triumfy w licznych utworach poetki. Charakterystyczne w jej twórczości jest to, że temat traktuje jako odskocznię od szerszej, najogólniejszej refleksji wyrażonej w zakończeniu utworu. Stara się wyraźnie łączyć w swojej twórczości zainteresowanie filozoficzno – poznawcze i określony kanon etyczny. Wiersze jej są wyrafinowane w formie, a przy tym przejrzyste i zrozumiałe, równocześnie zawierają głębokie treści myślowe. Często jeden pomysł rozstrzyga o niezwykłości jej utworu.
Rodzące się rzadko, trudne pod względem językowym, finezyjne, stawiające czytelnikowi najwyższe wymagania wiersze Szymborskiej od samego początku zdobyły sobie publiczność poza kręgami profesjonalistów, szybko też przekroczyły granice kraju. Zaczęto je tłumaczyć w 1956 r. i do chwili otrzymania Nagrody Nobla istniały już w trzydziestu językach, a w blisko dwudziestu miały osobne wybory książkowe.
W 1996 roku poetka otrzymała Nagrodę Nobla za: „poezję, która z ironiczną precyzją odsłania prawa biologii i działania historii we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”. Jest również m.in. laureatką Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1960), nagród Polskiego PEN Clubu (1980, 1996), Nagrody Goethego (1991), Nagrody Herdera (1995). W 2001 r. otrzymała dyplom honorowego członka Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury. Wisława Szymborska została 75 członkiem honorowym Akademii (trzecim z Polski – obok Magdaleny Abakanowicz i Krzysztofa Pendereckiego).
W czasie spotkań literackich poetka stanowiła fenomen i zagadkę: skromna, zamknięta, dyskretna
i wyciszona elektryzowała czytelników. Prostota jej wierszy skutecznie opiera się objaśnieniom badaczy i bezbłędnie trafia w gust współczesnego odbiorcy. Nawiązywała kontakt z publicznością ponad głowami krytyków.
Wisława Szymborska zmarła w domu, w Krakowie 1 lutego 2012 r.
Władysław Reymont
Właściwie Stanisław Władysław Rejment. Powieściopisarz, nowelista, reportażysta. Urodził się 7 maja 1867 we wsi Kobiele Wielkie, powiat nowodworski w pobliżu Radomia, zmarł 5 grudnia 1925
w Warszawie. Kolejność imion i pisownię nazwiska zmienił sobie sam.
Był jednym z siedmiorga dzieci wiejskiego organisty, stosunkowo zamożnego i mającego ambicje wyprowadzenia dzieci na ludzi. Z Władysławem Stanisławem szło mu najgorzej: przyszły noblista nie chciał się kształcić ani uczyć gry na organach. Dzieciństwo spędził w Tuszynie, gdzie rodzina przeniosła się, kiedy miał rok. Aby dać mu fach do ręki, ojciec wysłał go do Warszawy, do zakładu krawieckiego. Tu w 1883 pisarz ukończył Warszawską Szkołę Niedzielno-Robotniczą. Dla uzyskania miana czeladnika przedstawił komisji uszyty przez siebie frak, który podobno „nieźle leżał”. Jako osiemnastolatek przyłączył się do wędrownej trupy aktorskiej. Rodzina wyrobiła mu pracę niższego funkcjonariusza na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Nudził się na małych stacyjkach w Rogowie, Krosnowej, Lipcach. Powtórnie spróbował kariery aktorskiej.
W 1894, po niespodziewanym debiucie literackim, Reymont przeniósł się do Warszawy i postanowił żyć z pióra. Kiedy jego sytuacja materialna znacznie się poprawiła, dużo podróżował. W latach 90. odwiedził Londyn, Berlin, Włochy, Paryż.
Reymont angażował się w działalność społeczną. Był prezesem Związku Pisarzy i Dziennikarzy, potem prezesem Warszawskiej Kasy Przezorności i Pomocy dla Literatów i Dziennikarzy. Uczestniczył także w zakładaniu pierwszej spółdzielni kinematograficznej. W 1920 kupił majątek Kołaczkowo, ale gospodarowanie szło mu kiepsko, tym bardziej, że zły stan zdrowia zmuszał go do przebywania głównie na Riwierze. Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim, a jego serce – w Kościele Św. Krzyża.
Reymont zaczął pisać jako urzędnik kolejowy, żeby zapełnić czymś pustkę jałowego życia. Początkowo były to wiersze i zapiski z codzienności, później opowiadania i nowele. Przełomem w jego karierze literackiej stał się reportaż „Pielgrzymka na Jasną Górę”. W setną rocznicę Insurekcji do Częstochowy ciągnęły pielgrzymki rozmodlonego ludu. Jako korespondent „Tygodnika Ilustrowanego” Reymont wtopił się w tłum, przebył całą drogę i stworzył obraz ulotnej społeczności połączonej przeżyciem religijnym, a składającej się z różnorodnych barwnych postaci indywidualnych.
W czasie następnych 10 lat Reymont napisał 4 duże powieści, które na stałe weszły do historii literatury. Potem jego talent – może wskutek choroby – wyraźnie osłabł. Swoje powieści Reymont pisał w odcinkach i publikował w prasie. Tworzył z tygodnia na tydzień, niewiele zmieniając w wersjach książkowych.
W latach 1892-99 Reymont pracował nad swoją najsławniejszą powieścią Chłopi. Stworzył w niej bogaty obraz łowickiej wsi: ludzi i przyrody. W Chłopach bohaterem jest gromada, zespolona wspólną pracą i wspólnym losem. Za tę powieść Reymont otrzymał nagrodę Polskiej Akademii Umiejętności (1917) oraz nagrodę Nobla (1924). Zwyciężył w godnym towarzystwie: konkurentami byli Tomasz Mann, Maksym Gorki i Thomas Hardy.
Maria Skłodowska – Curie
Wybitna polska fizyczka i chemiczka, żyjąca i pracująca we Francji, pierwsza kobieta będąca profesorem Sorbony. Współtwórczyni nauk o promieniotwórczości, autorka pionierskich prac z fizyki
i chemii jądrowej. Jedyna osoba, która otrzymała dwa razy nagrodę Nobla i jednocześnie matka innej noblistki, Ireny Joliot-Curie (laureatki z 1935 roku). Jedyna kobieta pochowana we francuskim Panteonie. Najprawdopodobniej najsłynniejsza kobieta- naukowiec na świecie.
Urodziła się w Warszawie jako ostatnie, piąte dziecko w rodzinie. Ojciec, Władysław wykładał matematykę i fizykę w gimnazjum. Matka, Bronisława Boguska była przełożoną szkoły żeńskiej.
W domu, w którym mieszkali Skłodowscy, przy ulicy Freta na Nowym Mieście, znajduje się muzeum.
Maria od dzieciństwa wyróżniała się niezwykłą pamięcią. W latach 1884-85 studiowała na nielegalnym Uniwersytecie Latającym, przygotowując się do podjęcia studiów. W roku 1890 uzyskała dostęp
do Laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, w którym kierownikiem pracowni fizycznej był jej kuzyn, Józef Boguski. Tam Skłodowska opanowała podstawy analizy chemicznej i zetknęła się z pracą naukowo-badawczą. Rok później wyjechała na studia do Paryża i dostała się na Sorbonę.
W Paryżu mieszkała w łacińskiej dzielnicy, na jednym z poddaszy, w bardzo skromnych warunkach. Dzięki niezmordowanej pracy uzyskała licencjat z fizyki z pierwszą lokatą. W 1993 roku rozpoczęła pracę w laboratorium Lippmana. W następnym roku otrzymała licencjat z matematyki z druga lokatą.
W tym czasie poznała wybitnego naukowca, fizyka Pierre’a Curie (1859-1906), z którym połączyło ją uczucie oraz wspólne zainteresowania, i wyszła za niego za mąż. Małżeństwo to zapoczątkowało współpracę naukową, która wkrótce miała nabrać światowego znaczenia.
W 1898 r. Maria opublikowała doniesienie o dotychczasowych wynikach badań, a po odkryciu substancji, którą wraz z Pierre’em proponowali nazwać polonem (Po), zaproponowali też, by studiowane przez nich zjawisko nazwać promieniotwórczością. W 1900 roku na Międzynarodowym Kongresie Fizyki Curie przedstawili sprawozdanie, w którym opisali swoje dotychczasowe badania.
Od jesieni tego samego roku Maria pracowała w Wyższej Szkole Normalnej w Sevres. Jako pierwsza kobieta profesor uczyła przyszłe nauczycielki żeńskich szkół licealnych.
W 1903 otrzymała doktorat i- jako pierwsza kobieta- nagrodę Nobla z fizyki wraz z mężem
i Becquerelem za prace nad promieniotwórczością.
Od 1904 Skłodowska kierowała laboratorium przy katedrze fizyki prowadzonej przez męża na Sorbonie. W 1906 roku Pierre, wracając z zebrania Stowarzyszenia Profesorów Wydziału Nauk, uległ tragicznemu wypadkowi. Po jego śmierci Maria objęła katedrę fizyki, a w 1908 została profesorem tytularnym.
W listopadzie przyznano jej – jako pierwszej w świecie – drugą nagrodę Nobla , tym razem z chemii, za pracę nad własnościami chemicznymi i fizycznymi polonu i radu oraz za prace dotyczące metod wyodrębniania, oczyszczania i pomiaru aktywności pierwiastków promieniotwórczych.
W 1914 roku Maria Skłodowska- Curie założyła Instytut Radowy i pracowała w nim aż do śmierci.
W 1964 roku w Instytucie zostało otwarte Muzeum Curie dedykowane całej rodzinie: Marii, Pierre’owi, ich córce Irenie i zięciowi Fédéric’owi Joliot-Curie, czwórce wybitnych naukowców i pięciokrotnym noblistom.
Kiedy wybuchła I wojna światowa Maria wraz z córką Ireną zorganizowały wojskowe ruchome stacje służby rentgenologicznej, w których same brały aktywny udział i szkoliły do ich obsługi personel. Po zakończeniu działań wojennych Maria napisała książkę na ten temat.
W następnych latach wytrwale kontynuowała badania naukowe dedykując się badaniom nad promieniotwórczością polonu, aktynu i izotopu toru, pracowała w Instytucie Radowym, jednocześnie dużo podróżowała, uczestniczyła w licznych konferencjach i zjazdach naukowych. W międzyczasie, w 1918 roku, Irene uzyskała licencjat z fizyki i została jej asystentką.
W 1921 roku, dzięki amerykańskiej dziennikarce Marie Mattingley-Moloney, redaktorce pisma „The Delineator”, wyjechała z córkami do USA, tam spotykała się z prezydentem Warrenem G. Hardingiem. Otrzymała wtedy w prezencie od amerykańskich kobiet gram radu zamknięty w szkatułce, do której złoty kluczyk wręczył jej prezydent Harding. W 1922 roku Maria pracowała na rzecz Międzynarodowej Komisji Współpracy Intelektualnej w Genewie, została też członkinią Akademii Medycyny.
Nigdy nie zapominała o Polsce, dzięki jej bezpośredniej pomocy w warszawskiej Pracowni Radiologicznej mogły rozwinąć się badania naukowe. W 1925 roku przybyła do kraju i wzięła udział w poświęceniu kamienia węgielnego pod Instytut Radowy w Warszawie. Spotkała się wtedy z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim oraz wieloma polskimi fizykami i chemikami. Tego samego roku Irene obroniła pracę doktorską zatytułowaną Badania nad promieniami alfa polonu.
W 1929 roku po raz kolejny Maria odwiedziła USA. Przez kilka dni mieszkała w Białym Domu. Pod opieką Owena D. Younga zwiedzała Uniwersytet św. Wawrzyńca i brała udział w jubileuszu Edisona.
Przyjechała znowu do Polski w 1932 roku na otwarcie Instytutu Radowego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.
W 1933 prowadziła ostatnie wykłady na Sorbonie. W 1934 roku zaczęły wyraźnie występować u niej objawy anemii złośliwej (białaczki). Zmarła 4 lipca 1934 roku w sanatorium Sancellemoz w Sabaudii na skutek choroby spowodowanej długoletnią pracą z substancjami promieniotwórczymi. Maria Skłodowska- Curie była pierwszą ofiarą radioaktywności. Pochowano ją w Sceaux pod Paryżem, obok męża. W 1995 doczesne szczątki Piotra i Marii przeniesiono do paryskiego Panteonu.
Wyrazem uznania świata dla osiągnięć wielkiej uczonej były liczne nagrody i odznaczenia, doktoraty honorowe wielu wyższych uczelni i członkostwa honorowe wielu towarzystw naukowych. Prace Marii Skłodowskiej- Curie stanowiły punkt wyjścia do zrozumienia budowy materii i odkrycia energii jądrowej.
Lech Wałęsa
Urodził się 29 września 1943 roku w Popowie, Ziemi Dobrzyńskiej w rodzinie drobnego rolnika. Przez siedem lat chodził do szkoły w Chalinie, a potem do klasy mechanizacji rolnictwa Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Lipnie, w której ukończył naukę po trzech latach i podjął pracę elektryka w Państwowym Ośrodku Maszynowym w Łochocinie. Po niespełna dwóch latach, powołany do wojska, odbywa zasadniczą służbę w Koszalinie, a po przeszkoleniu zostaje wysłany do szkoły podoficerskiej w Świeciu, skąd wraca do macierzystej jednostki. Wojsko opuszcza w stopniu kaprala. Wraca do pracy w POM-ie. 30 maja 1967 roku rozpoczyna pracę jako elektryk okrętowy w Stoczni Gdańskiej. Zawiera związek małżeński. Po grudniu 1970 roku, kiedy dał się poznać jako początkujący działacz, zostaje inspektorem bhp z ramienia związków zawodowych na swoim wydziale. W kwietniu 1976 roku, za źle widziane przez ówczesne władze wystąpienie, zostaje zwolniony z pracy. Rozpoczyna aktywną działalność opozycyjną. Często zmienia pracę, zyskując rosnącą popularność jako działacz społeczny. W 1980 roku jest przywódcą strajku w Stoczni Gdańskiej. 31 sierpnia podpisuje porozumienie MKS z Komisją Rządową. W latach 1980-1981 przez 16 miesięcy stoi na czele Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Próbuje podtrzymywać stałe rozmowy z rządem dla rozładowania narastającego społecznego napięcia. 13 grudnia 1981 roku jest izolowany w willach rządowych po ogłoszeniu stanu wojennego. 26 stycznia 1982 roku wręczono mu decyzję o internowaniu z datą 13 grudnia 1981 roku. Przebywa w odosobnieniu w ośrodku rządowym w Arłamowie. 15 listopada wraca do Gdańska, a 22-go spotyka się z kardynałem Glempem. W Gdańsku odwiedzają go przedstawiciele zachodnich państw. W 1983 roku otrzymuje pokojową Nagrodę Nobla. Z Gdańska wychodzi w 1988 roku koncepcja Okrągłego Stołu. 9 grudnia 1990 roku zostaje wybrany w powszechnych wyborach prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej, 23 grudnia obejmuje najwyższy urząd w państwie. Po zakończeniu pięcioletniej kadencji przegrywa w drugich powszechnych wyborach na prezydenta z Aleksandrem Kwaśniewskim. Od opuszczenia fotela prezydenckiego w 1995 r. do czerwca 2004 r. odebrał 15 doktoratów honorowych.